گفتگوی مهر درباره سال دانش بنیان؛
دانش بنیان ها در سال ۱۴۰۱ چقدر قد کشیدند
به گزارش با فناوری، سرپرست معاونت توسعه شرکتهای دانش بنیان معاونت علمی با تشریح آخرین وضعیت آماری شرکتهای دانش بنیان و میزان رشد آنها اظهار داشت: رویکرد رو به آینده بزرگ تر شدن نقش اقتصادی دانش بنیان ها است.
خبرگزاری مهر-دانش و فناوری، میترا سعیدی کیا: مقام معظم رهبری در پیام نوروزی سالی که در ایام پایانی خود به سر می برد، به نکات کلیدی در ارتباط با مبحث پیشرفت علمی کشور اشاره کردند و با تعیین شعار سال در خصوص «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین»، به لزوم حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان و دستیابی به پیشرفت عادلانه و حل مشکل فقرا تاکید نمودند.
انتخاب این نام از جانب رهبر انقلاب، نشان از دیدگاه وسیع رهبری به تولید بر محور دانش و تکنولوژی دارد. ایشان اقتصاد را در گروی نقش آفرینی فناوران عرصه تکنولوژی می دانند و شعار سال ۱۴۰۱ را در ۳ کلمه بنیادی خلاصه کردند.
رهبری با تکیه بر پیشرفت علم و فناوری کشور، در تبیین شعار سال جاری تنها راه دستیابی به پیشرفت عادلانه و حل مشکلات را حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان خواندند. منظور از اقتصاد دانش بنیان از دیدگاه رهبری، دیدگاه علمی و فناورانه به تولید در همه عرصه هاست که نتیجه آن، کاهش هزینه های تولید، افزایش بهره وری، ارتقای کیفیت محصولات، رقابت پذیر شدن تولیدات در بازارهای جهانی و کاهش قیمت تمام شده محصولات در داخل خواهد بود.
ایشان همواره تاکید می کنند «به طور قاطع باید به سمت اقتصاد دانش بنیان حرکت بکنیم؛ یعنی این که دانش و فناوری پیشرفته نقش آفرینیِ فراوان و کاملی داشته باشد در همه عرصه های تولید. اگر ما این سیاست را دنبال کردیم و دانش را پایه و زمینه اقتصاد کشور قرار دادیم و بنگاه های اقتصاد دانش بنیان را افزایش دادیم، منافع زیادی برای کشور و برای اقتصاد کشور خواهد داشت.»
ایشان همینطور بر افزایش تعداد شرکتهای دانش بنیان تاکید و بیان کردند: «ما شرکت دانش بنیان داریم لکن باید افزایش پیدا کند. ما هم اکنون قدری کمتر از ۷۰۰۰ شرکت دانش بنیان داریم. تقریبا حدود ۶۶۰۰ یا ۶۷۰۰ شرکت دانش بنیان در کشور وجود دارد. این تعداد حدود ۳۰۰ هزار اشتغال مستقیم ایجاد می کند، که خب نسبتاً رقم قابل توجّهی است. البتّه آن کسانی که بنده سوال کردم از آنها و پاسخ دادند، گفتند بیشتر از ۳۰۰ هزار است؛ حدس می زنند مثلا ۳۲۰ هزار اشتغال مستقیم در این سال ۱۴۰۰ که گذشت ایجاد کرده؛ اشتغال غیر مستقیم خیلی بیشتر از اینها است. من پرسیدم که در ۱۴۰۱ چقدر می شود این مقدار را افزایش داد و تعداد این شرکت ها را بیشتر کرد؟ به من گفتند حدّاکثر سی درصد. بنده قانع نیستم؛ من معتقدم سی درصد آن رقمی نیست که برای کشور مطلوب باشد و مورد نیاز کشور باشد و به نیازهای کشور جواب بدهد. توقّع من از مسئولین اینست که صد درصد افزایش پیدا کند.»
در حال حاضر بیشتر از یک دهه است که از تولید شرکتهای دانش بنیان در کشور ما می گذرد. در ابتدای سال نزدیک به ۶ هزار شرکت دانش بنیان با تاییدیه دانش بنیانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری فعالیت می کردند و الان پس از گذشت یک سال نزدیک به ۹ هزار شرکت دانش بنیان در زمینه تولید محصولات فناورانه فعالیت می نمایند و این روند صعودی تعداد شرکتهای دانش بنیان نه به صورت کامل بلکه بخشی از منویات رهبری را محقق کرد.
با توجه به این که رهبری نه تنها به تعداد شرکتهای دانش بنیان بلکه به تأثیرگذاری آنها در اقتصاد کشور و بی نصیب نماندن تولید از برکات فناوری سفارش های جدی کردند درصدد بر آمدیم تا در این روزهای پایانی سال ۱۴۰۱، میزان پیشرفت در حوزه دانش بنیانی را مطابق با اهداف تعیین شده از جانب رهبری مورد بررسی قرار دهیم.
پیش از این طی گزارشی، چالش های شرکتهای دانش بنیان را در سالی که گذشت جویا شدیم و در اولین شماره این پرونده با عنوان «در سال «دانش بنیان» بر دانش بنیان ها چه گذشت» منتشر کردیم. در این گزارش برخی از شرکتهای دانش بنیان، سال دانش بنیان را به صورت کلی مثبت ارزیابی کردند اما همواره تاکید داشتند که هنوز برخی دستگاه ها، بعضی بانکها و … سنگ اندازی هایی برای توسعه روند دانش بنیانی دارند.
در گزارش پیش رو گفتگویی با دکتر رضا اسدی فرد، سرپرست معاونت توسعه شرکتهای دانش بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در مورد ارزیابی سال دانش بنیان داریم که مشروح آنرا در زیر می خوانیم.
*آخرین آمار تعداد شرکتهای دانش بنیان و نوع این شرکتها چیست. آیا تعداد شرکتها با عنایت به شعار سال و اهداف تعیین شده از جانب رهبری در خصوص دو برابر شدن آنها مطابقت دارد؟
در حال حاضر ۸ هزار و ۱۷۰ شرکت دانش بنیان در حوزه های مختلف فناوری در کشور مشغول به فعالیت هستند. از این تعداد ۹۷۳ شرکت، دانش بنیان نوع یک، ۶ هزار و ۷۹ شرکت دانش بنیان نوع ۲ و هزار و ۱۱۸ شرکت دانش بنیان نوع ۳ هستند.
از منظر حوزه های فعالیت شرکتهای دانش بنیان هم از ۸۱۷۰ شرکت دانش بنیان؛ ۱۸۵۰ شرکت در حوزه برق و الکترونیک، ۱۸۱۰ شرکت در حوزه فناوری اطلاعات، ۱۷۳۹ شرکت در حوزه ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته، ۱۱۵۱ شرکت در حوزه مواد پیشرفته شیمی و پلیمر، ۴۷۸ شرکت در حوزه داروهای پیشرفته، ۴۰۶ شرکت در حوزه تجاری سازی، ۳۷۴ شرکت در حوزه فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی، ۳۲۸ شرکت در حوزه تجهیزات پزشکی و ۳۴ شرکت در حوزه خلاق و علوم انسانی فعالیت دارند.
*با توجه به این که سال جاری به شعار «تولید، دانش بنیان؛ اشتغال آفرین» مزین شده بود و متولی دانش بنیان ها در کشور معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان است بفرمائید که ارزیابی شما بعنوان معاون توسعه شرکتهای دانش بنیان از میزان تحقق شعار سال در فعالیتهای دانش بنیانی چه بوده است؟ در واقع روند توسعه شرکتهای دانش بنیان به چه صورت بوده است؟
با توجه به شعار تعیین شده خوشبختانه ورودی های تقاضای ارزیابی برای شرکتهای دانش بنیان بیشتر از ۲ برابر و حتی در بعضی از ماه ها ۲.۵ برابر بود و این سبب رشد تعداد شرکتهای دانش بنیان نسبت به سال ۱۴۰۰ شد. در مجموع تا آخر بهمن ماه تقریبا حدود ۱۵۰۰ شرکت جدید دانش بنیان به لیست شرکتهای دانش بنیان افزوده شد که نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۱۰۰ درصد رشد داشت.
البته با وجود این که تعداد ورودی ها ۲ برابر شده بود اما نیروهای انسانی در معاونت علمی و فناوری افزایشی نداشته ولی در مقابل شبکه کارگزاری ما ارتقا پیدا کرد به صورتی که از حدود ۲۰ شرکت کارگزاری در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۰ شرکت کارگزاری اقدامات در ارتباط با دانش بنیان ها را انجام می دهند و این سبب شد که زمان ارزیابی به صورت متوسط از ۱۱۰ روز در سال ۱۴۰۰ به بین ۴۰ تا ۵۰ روز کاهش پیدا کند و حداکثر زمان ارزیابی هم به حدود ۷۰ روز برسد.
علاوه بر اصلاح شبکه کارگزاری، اصلاح فرآیندها هم در این حوزه مؤثر بوده است، به همین خاطر با وجود افزایش دو برابری ورودی، زمان ارزیابی نصف شده است.
*مقام معظم رهبری در پیام نورزی ۱۴۰۱ علاوه بر افزایش کمی تعداد شرکتهای دانش بنیان به لزوم کیفیت محصولات دانش بنیان هم تاکید نمودند. از طرفی در ابتدای سال برخی کارشناسان معتقد بودند با نامیده شدن سال به نام دانش بنیان، روند رشد کمی شرکتهای افزایش خواهد یافت اما کیفیت به شکلی قربانی کمیت می شود. به نظر شما طی این یک سالی که گذشت، رشد کیفی شرکتهای دانش بنیان به چه صورت بوده است؟ آیا شاخصهای ارزیابی دانش بنیان ها برای این منظور تغییری کرد؟
اگر رشد کیفی به معنای رعایت شاخصهای دانش بنیانی بوده، نسبت به سال ۱۴۰۰ تغییری در شاخص ها اتفاق نیفتاده است؛ یعنی با همان متر و معیارهای ارزیابی سال ۱۴۰۰، در سال ۱۴۰۱ هم ارزیابی انجام شده است و همان میزان سختگیری را داشته ایم و شاخص ها و استاندارد رعایت شده است.
البته در آینده در نظر داریم سیستم ارزیابی دانش بنیان را تغییر دهیم؛ یعنی علاوه بر تعریف شرکت ها، شاخصهای ارزیابی و فرایند ارزیابی را طوری اصلاح نماییم که به مطلوبیت های ملی نزدیک تر شویم و در این میان به ارزش افزوده اقتصادی هم برسیم.
در آینده در نظر داریم سیستم ارزیابی دانش بنیان را تغییر دهیم؛ یعنی علاوه بر تعریف شرکت ها، شاخصهای ارزیابی و فرایند ارزیابی را طوری اصلاح نماییم که به مطلوبیت های ملی نزدیک تر شویم و در این میان به ارزش افزوده اقتصادی هم برسیم
*برای توسعه شرکتهای دانش بنیان و تحقق منویات رهبری احتیاج به تسهیلات مالی است که به شرکتهای دانش بنیان اعطا شود؛ آیا تغییراتی در جهت تأمین مالی این شرکت ها در سال ۱۴۰۱ رخ داد؟
واقعیت آن است که باوجود آنکه شعار سال به نام دانش بنیان ها بود اما در منابع مالی و بودجه ای معاونت علمی و فناوری و همینطور تسهیلات مالی بانکها تغییر خاصی نداشتیم، حتی در قسمت بانکی افت هم داشته ایم. در سالهای گذشته منابع خوبی از محل تبصره ۱۸ قانون بودجه در اختیار شرکتهای دانش بنیان قرار می گرفت ولی سال جاری این منابع هم کمتر شده بود. همینطور صندوق نوآوری و شکوفایی که منبع اصلی تأمین مالی شرکتهای دانش بنیان به حساب می آید در سال ۱۴۰۱، بودجه ۳ هزار میلیاردی که در قانون بودجه برایش در نظر گرفته شده بود را دریافت نکرده است.
یعنی باوجود این که ۱۵۰۰ شرکت جدید اضافه شده ولی منابع صندوق نوآوری هیچ افزایشی پیدا نکرد و صندوق مجبور است که از محل بازگشت وام های قبلی تسهیلات به شرکتهای دانش بنیان بدهد و این سبب شده هم حجم وام ها کاهش پیدا کند و هم صف طولانی برای دریافت تسهیلات ایجاد شود.
به هرحال شرکتهای دانش بنیان برای توسعه و بزرگ تر شدن احتیاج به تأمین منابع مالی دارند، حال بعضی از شرکت ها از راه جذب سرمایه گذار مشکلات خویش را حل می کنند ولی خیلی از شرکت ها هم نیازمند تسهیلات بانکی و صندوق نوآوری شکوفایی هستند که در این حوزه سال جاری مشکل خیلی اساسی داشتیم.
*قطعا به جهت اینکه شعار سال رنگ و بوی اجرایی بگیرد، معاونت علمی نمی تواند به تنهایی در این حوزه گام بردارد؛ آیا دستگاههای اجرایی دیگر هم برای تحقق شعار سال گام برداشتند؟ چه دستگاه هایی بیشترین و کمترین همکاری و هم افزایی را با معاونت علمی بعنوان متولی دانش بنیان ها داشتند.
برای پاسخ به این سؤال باید در انتهای سال یک ارزیابی دقیق تری انجام دهیم اما آنچه که واضح است، وزارت اقتصاد همکاری خوبی با معاونت علمی در تدوین آیین نامه های قانون جهش تولید دانش بنیان بویژه در ماده ۱۱ که در رابطه با اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه بود، داشت.
همچنین وزارت صمت در قسمت شرکت شهرک های صنعتی در تعامل با شرکتهای دانش بنیان و تسهیلاتی که عرضه کردند همکاری خوبی برای تحقق منویات رهبری در سال دانش بنیان داشتند. همینطور توافقات خوبی با وزارت نفت شد و یک توافق ۴ ساله با مبلغ ۲ میلیارد دلار با این وزارت خانه منعقد گردید.
از سوی دیگر ستاد کل نیروهای مسلح هم همکاری خوبی با معاونت علمی داشتند و ظرفیت امریه شرکتهای دانش بنیان دو برابر شد. در واقع این ظرفیت از ۷۵۰ نفر به ۱۵۰۰ نفر افزایش یافت. همینطور در قسمت پروژه جایگزین خدمت هم ظرفیت از ۲۰۰ نفر به ۴۰۰ نفر رسید.
*وزارت کشاورزی همچون دستگاه هایی بود که کمترین تعامل را با دانش بنیان ها داشت در حالیکه بیشترین نیاز را به این حوزه دارد. آیا ارزیابی از این نهاد در زمینه همکاری با دانش بنیان ها دارید؟
مجموعه هایی مثل وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت و درمان و وزارت کشور مصوباتی داشتند اما هنوز خروجی خیلی دقیقی از عملکرد آنها نداریم که بتوانیم اثربخشی این مصوبات را بسنجیم.
*ارزآوری به واسطه این شرکت ها در سال ۱۴۰۱ چقدر بوده است؛ برنامه خاصی در معاونت علمی، فناوری ریاست جمهوری در جهت افزایش میزان ارزآوری اجرایی شده است؟
برنامه «تولید بار اول اقلام راهبردی» در سال ۱۳۹۸ در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری شروع شد. این برنامه با هدف تسهیل بومی سازی آن دسته از کالاها و خدمات فناورانه ای طراحی شده است که فاقد نمونه مشابه داخلی باشند. تابحال ۲۷۷ نیاز اساسی از سازمان ها و ارگان های مختلف دریافت شده و بومی سازی بیشتر از ۱۳۰ نیاز اساسی و تحریمی کشور توسط شرکتهای دانش بنیان شروع شده است.
این پروژه ها چون با بحث تحریم ارتباط مستقیم دارند هم نیازهای استراتژیک و تحریمی کشور را مرتفع می کنند هم سبب پیشگیری از خروج ارز از کشور می شوند. در خیلی از پروژه هایی که داشتیم به ازای هر ۱ دلار سرمایه گذاری که در حوزه دانش بنیان شده شاید نزدیک به ۸ تا ۱۰ دلار صرفه جویی ارزی اتفاق افتاده است.
*پیش بینی شما از توسعه کمی و کیفی دانش بنیان ها در سالهای پیش رو چیست؟
بیش از توسعه تعداد شرکت ها که البته شاخص مهمی هم هست ما باید به دنبال بزرگ شدن شرکت ها و بزرگ شدن سهم حوزه دانش بنیان از اقتصاد کل کشور باشیم. برنامه های آتی معاونت علمی و فناوری هم ناظر به این مورد است که بخش های بزرگ تری از اقتصاد کشور دانش بنیان بشوند.
بنابراین تلاش ما آن است که در قسمت های مهمی از اقتصاد کشور همچون نفت و گاز و پتروشیمی و صنایعی که سهم عمده ای از اقتصاد دارند، شرکتهای دانش بنیان نقش فعال تر و بازار بزرگ تری داشته باشند.
رویکرد رو به آینده معاونت علمی و فناوری بزرگ تر شدن نقش اقتصادی دانش بنیان ها است.
*استمرار توجه و تمرکز نهادها و دستگاههای اجرایی روی فعالیتهای دانش بنیانی در سال جدید را مستلزم چه اولویت هایی می دانید؟
نکته ای که خیلی مهم می باشد و بدون آن عملاً کار شرکتهای دانش بنیان پیش نمی رود بحث حکمرانی شرکتهای دانش بنیان است. یعنی ریل گذاری که دستگاههای اجرایی از راه قواعدی که می گذارند و نحوه حکمرانی که می کنند می توانند مسیر را برای شرکتهای دانش بنیان باز کنند. به صورت مثال سازمان ملی استاندارد می تواند با ارتقای استانداردهای ملی در حوزه هایی مانند خودرو، آلاینده های زیست محیطی و… برای شرکتهای دانش بنیان کشش بازار ایجاد نماید.
در زمینه حکمرانی دانش بنیان کار جدی هنوز نشده و امیدواریم در سال پیش رو در این حوزه شاهد حرکت جدی باشیم.
منبع: bafanavari.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب