به بهانه روز ملی فضایی
از پایش سطح زیرکشت برنج و گندم تا رکوردشکنی ثبت ارتفاع پرتاب ماهواره دستاورد ۱۴ ساله فضایی کشور
به گزارش با فناوری، پرتاب همزمان ۳ محموله با ماهواره بر سیمرغ، رکود ثبت مدار تا ۷۵۰ کیلومتری، پایش سطح زیرکشت گندم در ۶ استان قطب تولید گندم، پایش سطح زیرکشت برنج در استانهای گیلان و مازندران و پایش طوفان های ریزگرد با استفاده از سامانه های مبتنی بر تصاویر ماهواره ای دستاورد ۱۴ ساله ایران از سال ۸۸ تابحال است.
به گزارش با فناوری به نقل از ایسنا، فناوری فضایی در دوره نخستین عصر فضا مشتمل بر ساخت و پرتاب موشک های فضایی، ماهواره ها و کاوشگرهای سیاره ای، تصویربرداری دیجیتالی، طراحی و توسعه سنسورها و سنسورهای فضایی، سفرهای بین سیاره ای، مواد جدید، سفر انسان به فضا بوده است؛ ولی امروزه فناوری فضایی در حوزه هایی مانند ناوبری فضایی، بهینه سازی سیستم ها، زیرسیستم های کوچکتر و سبک تر و کارآمدتر، موتورهای فضایی جدیدتر، انرژی های نو در فضا، پسماندهای فضایی (زباله های مداری) و گردشگری فضایی توسعه یافته و همپای توسعه زیر سامانه های فضایی، کاربردهای این فناوری ها از فضا به سطح زمین رسیده است.
پیشبینی ها نشان داده است که فناوری فضایی در آینده راه به معدن کاری فضایی، موشک های فضایی تک مرحله ای، فناوری استفاده پاک تر از فضا برای پیشگیری از تولید پسماندهای فضایی، کارخانه های مداری برای تولید دارو یا آلیاژهای ویژه، هتل های فضایی، کلونی سازی یا مسکونی سازی فضا، آسانسورهای فضایی و ده ها ایده هیجان انگیز دیگر خواهد بود.
امروزه استفاده از فناوری های فضایی یک امر عادی شده و دیگر انجام کشاورزی دقیق، پایش آتشسوزی، سیلاب، منابع آبی و اکتشافات معدنی بدون حضور فناوری های فضایی دشوار شده است.
هم اکنون کشور ما در کنار ۱۰ کشور دارای دانش فناوری فضایی قرار دارد و ایران از نظر علم فضا یازدهمین کشور جهان و اولین کشور منطقه است.
ایران بعد از پرتاب ماهواره «امید» بعنوان اولین ماهواره ایرانی به مدار در روز ۱۴ بهمن ماه سال ۸۷، این روز را به نام «روز ملی فناوری فضایی» در تقویم کشور ثبت نمود.
فهرست دستاوردهای فناوری فضایی از سال ۸۸ تا ۹۳ به شرح زیر است:
سال ۸۸: پرتاب موفقیت آمیز «راکت کاوشگر ۳» حامل محموله ای زیستی شامل «لاک پشت»، «کرم»، «موش» و «نمونه های سلولی» انجام شد. رونمایی از ماهواره طلوع، نمونه مهندسی ماهواره مصباح دو، نمونه مهندسی ماهواره دانشجویی نوید علم و صنعت، نمونه مدل اولیه ماهواره بر سیمرغ، موتور ماهواره بر و افتتاح اولین مرکز پردازش تصاویر ماهواره ای ایران و لابراتوار سه بعدی مجازی ماهواره ای از دیگر دستاوردهای فضایی کشور در این سال بوده است.
سال ۸۹: نمونه های مهندسی چهار ماهواره «ظفر»، «رصد»، «فجر»، «دانشجویی امیرکبیر» و همینطور نمونه مهندسی «موتور ماهواره بر سفیر B۱» و «کپسول زیستی کاوشگر ۴» رونمایی گردید.
سال ۹۰: ماهواره «نوید» با موفقیت در مدار قرار گرفت.
سال ۹۱: مدل مهندسی ماهواره «ناهید» و مدل توسعه ای ماهواره «زهره» رونمایی گردید و اولین میمون پرتاب شده به فضا «آفتاب» با کاوشگر «پیشگام» که زنده به زمین بازگشت، در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفت.
سال ۹۲: از دو ماهواره «تدبیر» (دانشگاه علم و صنعت) و «خلیج فارس» (ساخته شده در دانشگاه صنعتی مالک اشتر) رونمایی گردید. در مهرماه این سال و در هفته جهانی فضا، دومین میمون فضانورد ایرانی با نام «فرگام» با کاوشگر «پژوهش» و با گاز مایع به فضا پرتاب شد که این محموله زیستی سالم به زمین بازگشت.
سال ۹۳: ماهواره ملی «فجر» با ماهواره بر «سفیر» با موفقیت به فضا پرتاب شد و در مدار زمین قرار گرفت و مراسم «روز ملی فناوری فضایی» دو هفته بعد از پرتاب ماهواره فجر برگزار گردید. در این روز نمایشگاهی از دستاوردهای چند سال گذشته ایران در زمینه فناوری فضایی برپا شد و ماک آپ فضاپیمای سرنشین دار ایرانی به نمایش درآمد.
سال ۹۴: پژوهشگاه فضایی ایران فاز نخست مرکز آزمون و یکپارچه سازی سامانه های فضایی را با هدف پشتیبانی از توسعه محصول های فضایی راه اندازی نمود، طراحی محموله مخابراتی باند KU، طراحی و ساخت چرخ عکس العملی و سازه ساندویچی لانه زنبوری مورد استفاده در ماهواره ها هم در این سال انجام شد.
سال ۹۵: ماهواره مخابراتی «ناهید ۱» رونمایی گردید.
سال ۹۷: ماهواره «پیام» دانشگاه صنعتی امیرکبیر صبح ۲۵ دیماه این سال با ماهواره بر «سیمرغ» به فضا پرتاب شد، اما این پرتاب با موفقیت همراه نبود و ماهواره پیام در مدار قرار نگرفت. چونکه سرعت جدا شدن ماهواره از ماهواره بر مناسب نبود و به سرعت مطلوب نرسید و در لحظه آخر ماهواره در مدار قرار نگرفت. این نخستین کوشش برای ارسال ماهواره از راه ماهواره بر سه مرحله ای بوده است که به شکست انجامید. طراحی این ماهواره از سال ۸۴ شروع شده بود.
سال ۹۸: ماهواره «ظفر-۱» روز یکشنبه ۲۰ بهمن ماه سال ۹۸ پرتاب شد، ولی نتوانست روی مدار قرار گیرد و در نهایت در اقیانوس هند سقوط کرد.
توسعه فناوری فضایی
دستاوردهای محققان فضایی کشور تنها منحصر به ساخت ماهواره نشد، بلکه از این فنآوری در پایش مزارع بهره بردند که از آن جمله میتوان به این موارد اشاره کرد:
سامانه پایش ماهواره ای آتش سوزی
این سامانه به نام «آتش بان»، با بهره گیری از داده ها و تصاویر ماهواره ای، تهیه نقشه های ریسک، شناسایی آتش فعال، تحلیل رفتار آتش، مدیریت مواد آتش زا، هشدار سریع و اطفاء آتش را در زمینه های طبیعی امکان پذیر می کند.
سامانه پایش ماهواره ای تالاب ها
سامانه پایش ماهواره ای تالاب ها و بدنه های آبی به نام «کرانه» با استفاده از تصاویر ماهواره ای و فناوری سنجش از دور، اطلاعات و تحلیل های آماری منابع آب کشور مثل رودخانه ها، دریاچه ها، تالاب ها، مرداب ها، باطلاق ها و ذخایر سدها را بعنوان ابزار مدیریت و برنامه ریزی منابع آبی در دسترس مدیران و پژوهشگران قرار می دهد.
سامانه پایش گردوغبار و آلودگی هوا
این سامانه که با نام «آفاق» از آن یاد می شود، با بهره گیری از تصاویر ماهواره ای و فناوری سنجش از دور، پارامترهای هواشناسی، کیفیت هوا، رطوبت خاک و بخصوص پدیده گرد و غبار در سطح کشور را پایش و شناسایی می کند.
برآورد سطح زیر کشت ۳ محصول استراتژیک
سطح زیرکشت گندم در ۶ استان قطب تولید گندم کشور شامل استانهای خوزستان، فارس، گلستان، کردستان، کرمانشاه و همدان که حدودا ۵۰ درصد میزان تولید این محصول را شامل می شود، با بهره گیری از فناوری فضایی برآورد می شود.
در مورد محصول برنج هم در گام اول، سطح زیرکشت این محصول در استانهای قطب (گیلان و مازندران) ارزیابی شده و در سالهای آتی هم سایر استانهای تولیدکننده برنج هم مشمول این طرح خواهند شد.
دسترسی عمومی به تلسکوپ های سازمان فضایی
محققان سازمان فضایی تلسکوپ «سامانه کیهان» را برای رصد آنلاین آسمان و داده گیری از اجرام سماوی از راه این سامانه و با اتصال به تلسکوپ رصدخانه «خیام» سازمان فضایی برای عموم علاقه مندان امکان پذیر کرده اند.
این رصدخانه از یک دهه پیش تا امروز مشغول فعالیتهای علمی و مأموریت های تخصصی حوزه فضایی بود، ولی اکنون علاوه بر فعالیتهای علمی، امکان رصد آسمان را برای علاقه مندان فراهم نموده است. علاقه مندان به نجوم از رهگذر keyhan.isa.ir می توانند درخواست رصد آسمان را ثبت کنند و با هماهنگی اپراتور وارد فرایند رصد و نحوه کنترل تجهیرات نجومی شوند.
تازه ترین فعالیت فضایی ایران
ماهواره های نور ۱، ۲ و ۳
روز ۵ مهر ۱۴۰۲ از جانب نیروی هوافضای سپاه، ماهواره تصویربرداری «نور ۳» با ماهواره بر ایرانی «قاصد» با موفقیت در مدار ۴۵۰ کیلومتری زمین قرار گرفت.
نخستین بار ماهواره بر سه مرحله ای «قاصد» نیروی هوافضای سپاه، اوایل اردیبهشت ۱۳۹۹ با محموله ماهواره نور۱ به مدار ۴۳۰ کیلومتری زمین پرتاب شد. این ماهواره در ثانیه ۴۸۰ بعد از پرتاب و در ارتفاع ۴۳۰ کیلومتری با سرعت ۷۶۵۰ متر بر ثانیه توسط مرحله سوم ماهواره بر قاصد-۱ با موفقیت در مدار تزریق شد.
دومین پرتاب فضایی سپاه با هدف توانایی تثبیت و نمایش تکرارپذیری توان پرتاب ماهواره با ماهواره بر بومی «قاصد» در ۱۷ اسفند ۱۴۰۰ انجام شد و ماهواره نور۲ با موفقیت کامل در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار گرفت و برای نخستین بار جمهوری اسلامی ایران را صاحب دو ماهواره درحال کار همزمان در مدار کرد. تزریق ماهواره نور۲ در پرتاب دوم به مداری با ۷۰ کیلومتر ارتفاع بالاتر یعنی مدار ۵۰۰ کیلومتری نشان داد که در پرتاب اول قاصد۱ از تمام توان این حامل استفاده نشده و حد نهایی توان آن بالاتر از تخمین های مطرح شده بر مبنای پرتاب اول بوده است.
سپاه با پرتاب نور۲ به مدار ۵۰۰ کیلومتری توانسته است ارتفاع مداری ماهواره های ایرانی که با موفقیت در مدار تزریق شده اند را نسبت به عملکرد ماهواره بر سفیر۱ به دو برابر ارتقاء دهد.
ماهواره ثریا
در صبح ۳۰ دی ۱۴۰۲ ماهواره بر «قائم ۱۰۰»، ماهواره بومی «ثریا» از سری ماهواره های تحقیقاتی SRI ساخت پژوهشگاه فضایی ایران را با موفقیت در مدار ۷۵۰ کیلومتری زمین قرار داد تا رکورد جدیدی از نظر ارتفاع پرتاب ماهواره در کشور به ثبت برسد.
این ماهواره بر سوخت جامد قابلیت حمل اجرامی به بزرگی زیر ۱۰۰ کیلوگرم در مدار حدود ۵۰۰ کیلومتر را دارا است که در سومین پرتاب آزمایشی خود با ثبت رکورد جدیدی در پرتاب های بومی، با موفقیت ماهواره «ثریا» با جرم حدود ۵۰ کیلوگرم را در مدار ۷۵۰ کیلومتر دایروی قرار داد. بر مبنای داده های دریافتی از ماهواره، عملیات تزریق در مدار به خوبی و با دقت انجام شده است.
با پرتاب این ماهواره تحقیقاتی خیلی از زیرسیستم های توسعه یافته شده توسط پژوهشگاه فضایی ایران هم در شرایط تست مداری قرار می گیرند و راه برای توسعه سریع صنعت فضایی بومی ایران هموارتر می شود. ضمن این که این پرتاب قدمی مهم در جهت افزایش توانمندی تزریق ماهواره در مدارهای بالاتر به حساب می آید.
ماهواره مهدا و دو محموله تحقیقاتی
صبح روز یکشنبه، ۸ بهمن ماهواره «مهدا» با ماهواره بر «سیمرغ» به مدار بیضوی با ارتفاع ۴۵۰ کیلومتری و ارتفاع بیشینه ۱۱۰۰ کیلومتری زمین تزریق شد. ماهواره «مهدا» توسط پژوهشگاه فضایی ایران طراحی و ساخته شده است.
رونمایی از ماهواره ناهید ۲
ماهواره «ناهید ۲» دارای وزن حدود ۱۲۰ کیلوگرم و طول عمر بیشتر از ۲ سال در مدار بالای ۵۰۰ کیلومتر زمین قرار می گیرد. این ماهواره دارای سیستم پیشرانش با قابلیت جابجایی ارتباطات است و تست ارتباطات مکالمه را روی باند مایکروویو فراهم می آورد.
مأموریت های این ماهواره در دو دسته مأموریت های اولیه و ثانویه تعریف شده است. در مأموریت های اولیه، تمرکز بر توسعه و آزمون فناوری های اساسی مورد نیاز مسیر راهبردی است. همچون آزمون انتقال مداری با بهره گیری از پیشرانش تک مؤلفه ای و دستیابی به عمر عملیاتی ۲ سال آزمون موقعبت یابی رادیویی مستقل از GPS با قابلیت استخراج TLE، آزمون اعمال گشتاور وضعیت با بهره گیری از پیشرانش، ارتباط مخابراتی S&F اندازه گیری تشعشعات (دزیمتری) و آزمون ارتباط هم زمان تلفنی بعنوان مأموریت ثانویه در دستور کار قرار دارد.
همچون دستاوردهای این ماهواره میتوان به آزمودن فناوری های مورد نیاز ماهواره های زمین آهنگ، کسب دانش و فناوری انتقال مداری و تنظیم و کنترل موقعیت و وضعیت ماهواره، توسعه و تثبیت بخشی از فناوری های ضروری در سیستم های پیشرانش، توان الکتریکی، محموله های مخابراتی، OBDH، کنترل حرارتی و... اشاره نمود.
رونمایی از ماهواره طلوع ۳
ماهواره «طلوع ۳» ماهواره ای سنجشی است که سازمان فضایی ایران سفارش ساخت آنرا داد که شرکت صنایع مخابراتی ایران (صا ایران) کار ساخت آنرا به عهده داشت.
این ماهواره با وزن ۱۵۰ کیلوگرم سنگین ترین ماهواره ساخته شده در کشور تلقی می شود و با دقت تصویربرداری ۵ متر سیاه و سفید و ۱۰ متر رنگی در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار می گیرد. این ماهواره با استفاده از زیرسامانه های پیشرانش فضایی بومی، دارای قابلیت اصلاح و مانور مداری در فضاست.
بیشتر از ۸۰ درصد تجهیزات و زیرسامانه های این ماهواره بومی بوده و با استفاده از توانمندی شرکتهای دانش بنیان و بخش خصوصی توسعه یافته است. این ماهواره تمام آزمایش های خویش را با موفقیت پشت سر گذاشته و آماده پرتاب است.
ماهواره پارس-۱
ماهواره «پارس-۱» همه تست های عملکردی و محیطی خویش را با موفقیت پشت سر گذاشت و دیماه سال ۱۳۹۹ تحویل سازمان فضایی ایران شد. این ماهواره یک ماهواره تصویربرداری و نخستین گام در طراحی و ساخت ماهواره های سنجشی است.
این ماهواره به منظور تصویربرداری کاربردی، توسعه بازار داده های سنجشی داخلی و توسعه و آزمایش فناوری های پایه ای ماهواره های سنجشی و بخش زمینی آنها، طراحی و ساخته شده است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب